Bất động sản TP.HCM trước câu hỏi tồn tại

“So với 2008, năm nay độ khó khăn còn gấp nhiều lần”, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM Lê Hoàng Châu nói. Thị trường “đóng băng”, tín dụng thắt lại, nợ đến hạn… là vấn đề của nhiều doanh nghiệp bất động sản TP.HCM hiện nay.
Cho nên, theo ông Châu:
- Thách thức đối với doanh nghiệp bất động sản trong năm 2011 là đứng trước lựa chọn liên quan đến việc tồn tại hay không tồn tại. Đã đến mức như thế!
Đó là thực trạng thị trường bất động sản TP.HCM trong 5 tháng đầu năm và có thể kéo dài hết năm nay, thậm chí qua đến năm 2012. Doanh nghiệp bất động sản TP.HCM đang chuẩn bị tinh thần, chuẩn bị sức lực để đối phó với tình hình khó khăn trong cả hai năm.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM Lê Hoàng Châu, chưa bao giờ giá bất động sản lại tiệm cận với giá thành như thế này.

Ưu thế thuộc về người muaÔng nhìn nhận thế nào về tương quan cung cầu trên thị trường hiện nay?
Theo nhận thức của tôi, thị trường bất động sản năm 2011 có ưu thế thuộc về người mua.
Nếu có chuẩn bị nguồn tiền mua nhà để ở thì năm nay, người tiêu dùng có hai điều lợi. Thứ nhất là quyền lựa chọn của người tiêu dùng năm nay rất rộng, có nhiều dự án để lựa chọn. Trong một dự án mình cũng được lựa chọn nhiều căn hộ theo mình ưa thích.
Thứ hai là giá. Chưa bao giờ giá bất động sản lại tiệm cận với giá thành như thế này. Thậm chí có trường hợp người ta bán cắt lỗ dưới giá thành. Đặc biệt, từ bây giờ đến cuối năm người tiêu dùng rất có lợi nếu mua bất động sản.
Còn các nhà phát triển bất động sản có tiềm lực thì năm nay cũng thuận lợi trong việc phát triển quỹ đất tương lai, với cơ hội mua bán dự án, sáp nhập doanh nghiệp. Tức là, trong năm khó khăn này lại xuất hiện thuận lợi cho những người có thực lực tài chính.
Với giá nhà ở đang rất sát giá thành xây dựng, theo ông, tại sao thị trường vẫn khá trầm lắng?
Bởi vì chúng ta thấy là nguồn cung ở một số phân khúc thị trường đã vượt quá cầu. Trên thực tế là như vậy. Thứ hai là tâm lý thị trường, người ta thấy giá đang xuống thì muốn xuống tiếp nữa.
Như chúng ta biết là giá bất động sản tại TP.HCM đã xuống đến mức hợp lý nên từ giờ cho đến Tết Nguyên đán tới, người tiêu dùng mua hàng không bao giờ sợ hớ giá.
Vậy có giảm giá không? Tất nhiên trong thị trường, có dự án nhích lên, có dự án giảm hơn tùy theo điều kiện của từng doanh nghiệp, không có mẫu số chung.
Có doanh nghiệp quá khó khăn thì giảm thêm, có doanh nghiệp thu hút được người mua thì tăng giá lên. Nhưng, chúng ta thấy khác biệt trong từng thị phần, ví dụ văn phòng cho thuê giá đang trong xu hướng giảm…
Khép cửa mọi nguồn vốn
Khi trước thị trường lên, doanh nghiệp nào cũng hồ hởi với lợi nhuận cao. Vậy nay lợi nhuận đó đi đâu rồi, thưa ông?
Ở đây còn có vấn đề lợi nhuận doanh nghiệp và lợi nhuận của chủ doanh nghiệp là hai vấn đề có tính độc lập với nhau. Khi lợi nhuận doanh nghiệp chia ra cho các cổ đông thì lợi nhuận đó không còn ở doanh nghiệp. Khi thị trường gặp khó khăn thì công ty gặp khó khăn.
Tại vì chúng ta vừa rồi, ngành bất động sản cũng như từng doanh nghiệp chưa theo hướng phát triển bền vững. Muốn phát triển bền vững phải tuân thủ nguyên lý trong đó đặc biệt là đừng đi vào ngành bất động sản với mong muốn đạt siêu lợi nhuận. Phải coi ngành bất động sản như những ngành kinh tế khác, đạt mức lợi nhuận hợp lý.
Doanh nghiệp nào nhằm mục tiêu đánh quả, trong một dự án, trong một công trình đạt lợi nhuận vài trăm phần trăm thì doanh nghiệp đó chắc chắn không phát triển bền vững. Doanh nghiệp đó có thể đánh thắng một dự án nhưng về lâu dài thương hiệu doanh nghiệp đó không thể đứng vững trong lòng người tiêu dùng.
Tức là những bùng nổ của thị trường khi trước đã không giúp doanh nghiệp tăng tiềm lực tài chính?
Vì doanh nghiệp bất động sản TP.HCM dựa vào vốn để đầu tư.
Về cơ bản, các doanh nghiệp bất động sản TP.HCM hoạt động dựa trên 4 nguồn vốn: vốn chủ sở hữu tỷ lệ nhỏ; vốn vay tín dụng, kể cả vay từ các quỹ đầu tư lãi suất cao, không tiếp cận được khi đáo hạn; huy động vốn của khách hàng khó khăn; và nguồn vốn hợp tác các doanh nghiệp.
Ở TP.HCM, tỷ trọng vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp không lớn trong tổng số vốn đầu tư của một dự án, đặc biệt là dự án lớn. Theo quy định của Luật Nhà ở, với dự án trên 20 ha, nguồn vốn chủ sở hữu phải chiếm từ 15-20% tùy theo quy mô từng dự án.
Nhưng trên thực tế, đó là mới tính dự án trong giai đoạn giải phóng mặt bằng và san lấp, chuẩn bị một số hoạt động là chính. Chứ nếu tính tất cả toàn bộ công trình xây dựng trên một dự án đầu tư thì tỷ trọng vốn chủ sở hữu còn thấp hơn. Như vậy, nhu cầu vốn cho mỗi dự án đầu tư rất lớn.
Còn với các dự án quy mô dưới 15 ha thì quy định là không tính tỷ lệ vốn chủ sở hữu. Khi thành lập doanh nghiệp bất động sản, nếu doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ phát triển bất động sản đi từ đất thì được quy định vốn điều lệ tối thiểu là 6 tỷ đồng.
Nhưng con số này trong tình hình hiện nay tương đương chỉ khoảng 300 nghìn USD, bằng một căn hộ thôi. Thành ra, vốn đó theo quy định của Luật doanh nghiệp rất là thấp.
Đó có phải lý do dư nợ bất động sản tại TP.HCM có tỷ lệ cao so với cả nước?
Doanh nghiệp phía Nam không phải như doanh nghiệp phía Bắc, có tiền tươi thóc thật nhiều, phía Nam phải dựa vào vốn vay tín dụng rất là cơ bản. Lâu này, nguồn vốn để doanh nghiệp bất động sản dựa vào là vốn vay ngân hàng.
Nhưng khi lãi suất lên rất cao, chúng ta thấy rằng hiện nay doanh nghiệp bất động sản phải vay với lãi suất trên 20%, thậm chí đến mức độ 24-25%, là vượt so với mức độ doanh nghiệp bất động sản có thể chịu được.
Với lãi suất như thế, từ 4-5 năm, giá của dự án bị đội lên thêm một lần nữa, chỉ tính về lãi suất thôi, chưa tính mặt bằng giá của các ngành hàng khác. Như chúng ta thấy giá điện, xăng dầu, than, sắt thép, xi măng, tất cả nguyên liệu và nhân công đều tăng.
Nhưng do chính sách thắt chặt tiền tệ và bất động sản lại bị xếp vào lĩnh vực phi sản xuất nên vốn vay tín dụng các doanh nghiệp bất động sản chẳng những phải chịu lãi suất cao mà còn rất khó tiếp cận.
Cộng với chi phí quản lý, cộng với thủ tục hành chính của chúng ta hiện nay còn rất là nhiêu khê, làm cho việc chuẩn bị đầu tư của doanh nghiệp kéo dài. Việt Nam chúng ta, thời gian cấp phép một dự án tính bằng năm, làm chi phí quản lý doanh nghiệp tăng lên…
Còn nguồn vốn huy động từ khách hàng trong hoàn cảnh này ra sao, thưa ông?
Miễn là đầu ra khách hàng chấp nhận. Lãi suất cao, giá nguyên liệu đầu vào, nhân công cao... không sao hết. Nhưng chúng ta thấy là đầu ra hiện nay rất khó khăn.
Thị trường hiện nay gần như phẳng: văn phòng cho thuê ế ẩm, nhiều dự án căn hộ cao cấp không bán được hàng hoặc là bán ra rất ít… Rồi cả phân khúc thị trường nhà ở dành cho người có thu nhập thấp hoặc là trung bình thì hiện nay sức mua cũng yếu… Thị trường hiện rất trầm lắng, nói lên khó khăn của doanh nghiệp bất động sản phía Nam rất lớn.
Trong khi đó, vốn tiềm ẩn trong dân còn lớn nhưng người dân với chính sách lãi suất như thế này thì người dân không đưa vào sản xuất mà đưa vào tiết kiệm, vừa an toàn hơn, nhàn nhã hơn, yên tâm hơn mà lợi ích rất lớn, vì vừa rồi có những ngân hàng phá rào huy động tiết kiệm hơn 20%. Thậm chí những quỹ đầu tư, doanh nghiệp có vốn nhàn rỗi cũng chuyển sang gửi tiết kiệm, để có lợi nhuận chắc chắn mà không phải lo lắng…
Ông cũng có nhắc đến việc hợp tác giữa các doanh nghiệp cũng là một kênh vốn cho thị trường…
Hiệp hội Bất động sản TP.HCM vừa qua rất cổ súy cho việc hợp tác giữa các doanh nghiệp bất động sản trong nước, bởi vì chúng ta có thể phát huy ưu thế, khắc phục hạn chế của từng doanh nghiệp. Nếu xu thế này phát triển sẽ hình thành tự nhiên những tập đoàn bất động sản Việt Nam, thông qua gắn kết lợi ích kinh tế chứ không phải bằng các quy định hành chính.
Tại TP.HCM, vừa rồi có hình thành mối quan hệ hợp tác giữa hai tập đoàn bất động sản tư nhân là Phương Trang và Đức Khải để làm các dự án 192 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, 289 Trần Hưng Đạo, và một dự án tại quận 7. Đó có thể đó là mô hình tốt giúp các doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.
Nhiều doanh nghiệp chào bán dự án
Vậy trong tình hình khó khăn này, doanh nghiệp phải đương đầu như thế nào?
Thì đây là cơ hội để tái cấu trúc lại doanh nghiệp, sắp xếp lại bộ máy của mình, tái cơ cấu đầu tư. Danh mục đầu tư, có dự án thì tiếp tục thực hiện, cái thì đình hoãn, có cái thì giảm tiến độ…
Doanh nghiệp hiện phải thực hiện nhiều phương thức đau đớn như giảm giá bán hàng, khuyến mại bằng bù lãi suất hoặc mua đất được cho thêm đất, mua nhà được cho thêm diện tích nhà, khuyến mãi ô tô đắt tiền… Đặc biệt có doanh nghiệp chiết khấu rất lớn cho nhà đầu tư mua sỉ.
Nhiều phương thức doanh nghiệp phải làm trong đó có cả bán dự án, sáp nhập doanh nghiệp. Trong tổng thể đó tạo nên một khả năng các doanh nghiệp thích ứng và tồn tại.
Cụ thể là thị trường mua bán các dự án bất động sản hiên nay như thế nào?
Vấn đề này hiện nay là một nhu cầu thật. Nhiều doanh nghiệp đã chào bán dự án và đã có giao dịch thành công. Đó là giải pháp mà người mua được lợi, người bán cũng là sự cần thiết, sự bắt buộc phải thực hiện giao dịch đau đớn đó trong lúc này.
Có những giao dịch đang trong vòng thương lượng mà doanh nghiệp không muốn công bố. Một số trường hợp vừa rồi đã công khai, chúng ta thấy con số không chỉ trong hai bàn tay.
Đã tính toán hết để tồn tại
Thích ứng với khoản vay đến hạn thì doanh nghiệp bất động sản TP.HCM làm thế nào?
Hiện nay, nhiệm vụ lớn nhất của ban lãnh đạo doanh nghiệp là bán hàng, từ chủ tịch hội đồng quản trị cho đến tổng giám đốc cho đến tất cả thành viên trong doanh nghiệp đều phải tập trung cho bán hàng. Chúng ta thấy rất nhiều hội nghị bán hàng, phương thực bán hàng đang được thực hiện.
Nếu tiếp tục không bán được hàng thì doanh nghiệp đứng trước lựa chọn rất khó khăn. Có nên bán doanh nghiệp hay không. Rồi có thực hiện các biện pháp khắc nghiệt hơn hay không. Các biện pháp tôi đã nói vừa rồi, doanh nghiệp đều phải tính toán hết để tồn tại.
Liệu cho phải chấp nhận “đi đêm” với các ngân hàng để tiếp cận tín dụng hay không?
Bây giờ thế này, các ngân hàng hiện đang bị kiểm soát rất kỹ. Cho nên Ngân hàng Nhà nước mới nắm rõ có 2 ngân hàng dư nợ tín dụng tăng vượt mức 50%, hơn 20 ngân hàng có mức dư nợ tăng trên 22%. Thế thì Ngân hàng Nhà nước nắm rất rõ, khó mà đi đêm trong tình hình này.
Vậy theo ông, có nguy cơ nhiều doanh nghiệp bất động sản đổ vỡ hàng loạt trong năm nay không?
Nước ngoài họ có nhận xét doanh nghiệp bất động sản Việt Nam là số 1 thế giới. Số 1 không phải quy mô lớn nhất, không phải làm nhiều dự án nhất mà số 1 ở đây là nói sự chịu đựng của doanh nghiệp bất động sản Việt Nam.
Chúng ta thấy năm 2008 rất khó khăn nhưng cũng không có sự đổ vỡ. Năm 2011, được đánh giá khó khăn gấp nhiều lần, nhưng chúng tôi cũng tin là không có đổ vỡ lớn. Bởi vì, doanh nghiệp bất động sản có những giải pháp như tôi vừa nêu, đã tính hết mọi khả năng.
Chúng ta tin rằng các doanh nghiệp bất động sản Việt Nam có thể vượt qua được khó khăn này, dù có thể bị tổn thất. Cá biệt cũng phải có doanh nghiệp bị phá sản nhưng về tổng thể các doanh nghiệp có thể vượt qua được khó khăn này.
Hy sinh vi mô nên ở chừng mực
Theo ông, lãi suất bao nhiêu thì thị trường bất động sản có thể hồi phục được?
Chúng ta kỳ vọng giảm lãi suất xuống thấp nhiều nữa. Bản thân tôi cũng mong muốn lãi suất xuống một con số thôi. Nhưng trong điều kiện lạm phát hiện nay, nếu lãi suất xuống một con số thì người gửi lại rút khỏi ngân hàng và có thể chuyển sang vàng, ngoại tệ chẳng hạn. Cho nên, với Việt Nam đây là bài toán rất khó.
Chúng ta hiện nay có thể hy sinh vi mô, các doanh nghiệp có thể bị phá sản, nhưng sự phá sản nên ở chừng mực nào đó. Nếu không, sẽ có phản ứng dây chuyền, ảnh hưởng đến đại cục.
Thúc đẩy giao dịch thị trường bất động sản, ngoài việc hạ lãi suất thì còn điều gì có thể tác động vào?
Để hỗ trợ thị trường, chúng tôi thực sự không đồng tình hoàn toàn với các kiến nghị của Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính, thí dụ giải pháp cấm sử dụng tiền mặt trong giao dịch bất động sản, cấm phân lô bán nền, cấm bán nhà xây thô, đánh thuế bất động sản bỏ hoang rồi thành lập sàn giao dịch bất động sản tập trung thay vì sàn lẻ.
Chẳng hạn cấm giao dịch tiền mặt là không đúng và vi phạm quyền sở hữu tiền của công dân. Điều cần quan tâm là chế định phải có để đảm bảo chủ đầu tư, doanh nghiệp sử dụng đúng đồng tiền cho dự án huy động vốn, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng.
Chứ còn chuyện người ta mua bằng tiền mặt hay mua bằng chuyển khoản thì quyền của người mua. Chúng ta chưa đến giai đoạn toàn xã hội sử dụng tài khoản, thẻ tín dụng nên chưa phù hợp.
Hay phân lô bán nền, hiện nay đất nước đang phát triển, chúng ta phải chấp nhận những cái chưa thể hoàn thiện trong quy hoạch phát triển đô thị. Phân lô bán nền phải chấp nhận người ta mua nền nhà, quy hoạch xây 3 tầng thì người ta xây tầng trệt ở, hai năm sau có tiền xây tầng thứ hai và hai năm nữa mới có tiền hoàn thiện…

Nguồn VNECONOMY

Hé mở dòng vốn để "trợ lực” cho bất động sản

Do siết lại hoạt động cho vay, hạn chế dòng tín dụng đổ vào lĩnh vực phi sản xuất gồm chứng khoán và bất động sản, nên kể từ đầu năm tới nay, thị trường địa ốc trở nên trầm lắng, giao dịch đóng băng ở nhiều phân khúc như căn hộ cao cấp, biệt thự, văn phòng cho thuê.

Kể từ đầu năm tới nay, thị trường địa ốc trở nên trầm lắng.

Các doanh nghiệp, nhà đầu tư đua nhau khuyến mại, giảm giá hoặc hỗ trợ chi phí, thủ tục vay ngân hàng, nhưng đều không cải thiện được tình hình.Nếu tiếp tục kéo dài, tình trạng này sẽ tạo nhiều áp lực không chỉ cho các doanh nghiệp, các nhà đầu tư bất động sản, mà còn tác động xấu tới các ngành sản xuất liên quan, kể cả ngành tài chính, ngân hàng.
Bộ Xây dựng đang đề nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước cùng nghiên cứu và tìm cách tháo gỡ khó khăn trên, xem xét các điều kiện để tiếp tục cho vay đối với một số ngành, một số đối tượng và dự án thuộc lĩnh vực bất động sản.
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Trần Nam, Thứ trưởng Bộ Xây dựng về vấn đề này.
Việc siết lại cho vay đối với lĩnh vực bất động sản, theo Thứ trưởng có hợp lý hay không?
Nên có sự phân định các ngành và lĩnh vực thuộc bất động sản để thấy rằng không hoàn toàn là phi sản xuất, và việc siết lại cho vay toàn bộ khu vực này là chưa hợp lý.
Ví dụ, việc cho vay để phát triển các khu công nghiệp, để tạo lập nhà xưởng, lắp đặt máy móc thiết bị đang rất cần được khuyến khích. Cho vay để xây dựng cơ quan, văn phòng, chợ búa, trung tâm thương mại hay cho vay cá nhân để xây dựng và sửa chữa nhà ở... cũng rất cần thiết để phục vụ đời sống và an sinh xã hội.
Tuy nhiên, đây không phải lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn. Đáng kể nhất lại là các khoản vay phục vụ công tác đền bù, giải phóng mặt bằng hay để nộp tiền đất thì rất cần phải siết lại vì hiện quỹ đất trống vẫn còn nhiều, chưa cần thiết mở rộng thêm, tình trạng bỏ hoang hóa, lãng phí đất đai vẫn diễn ra ở nhiều nơi.
Trong khi đó, tiền đền bù để giải phóng mặt bằng lại đổ vào dân, không phục vụ sản xuất, không thúc đẩy tiêu dùng nguyên vật liệu...
Việc siết lại cho vay đang tác động như thế nào đối với các doanh nghiệp tham gia phát triển nhà ở và bất động sản, cũng như các ngành, nghề liên quan?
Trong bối cảnh hiện nay, vốn tự có của các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực này không nhiều, phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vay ngân hàng, dự án thì phải xây xong móng mới được huy động tài chính.
Nhiều công trình, nhiều dự án đã hoàn thành 70 đến 80%, bỗng bị ngừng cho vay, dẫn tới chậm tiến độ và ảnh hưởng tới tính thanh khoản. Hàng hóa phải dừng lại ở dạng bán thành phẩm, không giao được cho khách hàng. Nếu không tiếp tục được nhồi vốn, mọi thứ sẽ lửng lơ, dự án không được hoàn thiện và không có sản phẩm để bán, để thu hồi vốn, trong khi nợ cũ thì vẫn tồn đọng...
Từ đó, các ngân hàng có thể giảm dư nợ cho vay kể từ nay trở đi, song cũng đồng nghĩa với việc tăng tỷ lệ nợ xấu, nợ khó đòi đối với các khoản vay từ nay trở về trước.
Xây dựng và bất động sản cũng là nơi tiêu thụ, là đầu ra của các ngành công nghiệp, sản xuất vật liệu như ximăng, sắt thép, gạch ngói, thiết bị sứ vệ sinh... Đây lại đang là lĩnh vực được khuyến khích với nhiều kỳ vọng tăng trưởng, nhưng có thể cũng sẽ bị đình trệ nếu thiếu đầu ra. Kéo theo đó là tác động tới ngành giao thông vận tải, khi thị trường vật liệu thiếu nhu cầu chuyên chở. Đó là chưa kể, vấn đề dư thừa lao động, thiếu việc làm...
Tóm lại, nếu coi thị trường bất động sản là lĩnh vực phi sản xuất và ngừng cho vay toàn bộ hoạt động của lĩnh vực này một cách không chọn lọc và thiếu linh hoạt, sẽ gây nhiều tổn thất cho doanh nghiệp, thiệt hại cho các ngành sản xuất trực tiếp và bất ổn cho hệ thống tài chính ngân hàng.
Việc hạn chế dòng tiền đổ vào bất động sản nhằm kiềm chế lạm phát, ngăn chặn tình trạng bong bóng là cần thiết, nhưng đâu là giải pháp phù hợp để thị trường tiếp tục phát triển ổn định và thúc đẩy các ngành, lĩnh vực kinh tế khác cùng tăng trưởng?
Trước mắt, nên duy trì việc cho vay với lãi suất ổn định đối với một số doanh nghiệp, dự án, công trình, theo các tiêu chí định sẵn.
Ví dụ, các dự án đạt tỷ lệ hoàn thành từ 75 đến 80%. Các dự án có quy mô nhỏ và vừa với mức giá thấp và dễ dàng tiêu thụ. Hay các doanh nghiệp có uy tín, có tỷ lệ nợ xấu thấp và sản phẩm có tính thanh khoản cao trên thị trường...
Thêm nữa, cần tăng cường cho vay ở đầu “cầu” tức là phía người tiêu dùng. Đây cũng là hình thức đảo nợ, việc tăng dư nợ cho vay tiêu dùng sẽ khiến doanh nghiệp nhanh thu hồi vốn để có tiền tiếp tục trả nợ ngân hàng.
Điều đó có tăng rủi ro đầu cơ đất đai hay không?
Cho vay doanh nghiệp thường số lượng lớn nên rủi ro nợ khó đòi cũng lớn tương ứng, nhất là các khoản vay ngắn hạn. Cho vay tiêu dùng với thời hạn dài, thường người dân phải thế chấp và trông vào thu nhập để trả nợ nên khả năng thanh khoản sẽ tốt hơn, chắc chắn hơn. Vòng quay đảo nợ sẽ được nhân lên. Về dư nợ và lượng cho vay thêm có thể tăng hơn, dù không nhiều, nhưng tỷ lệ nợ xấu, nợ đọng và nợ khó đòi chắc chắn sẽ ít hơn, thậm chí là không có.
Với các dự án bất động sản cao cấp thì sao, thưa Thứ trưởng?
Tuyệt đối không cho vay đối với những dự án bất động sản cao cấp, xa xỉ và không cần thiết tại thời điểm này. Tránh việc doanh nghiệp vay tiền để đền bù, giải phóng mặt bằng, vừa nhằm chiếm đất để dành, vừa đầu cơ chờ tăng giá... Những thứ ấy, không tạo thêm giá trị gia tăng, không thúc đẩy việc tiêu thụ các loại nguyên vật liệu hay sử dụng lao động...
Trong bối cảnh, thị trường bất động sản sụt giảm kéo theo sự trì trệ của các ngành sản xuất như hiện nay, việc hé mở dòng vốn liệu có là hướng đi đúng để cải thiện tình hình?
Kế hoạch đặt ra là từ nay tới 30/9, tổng dư nợ cho vay của toàn hệ thống ngân hàng phải đạt mức 22% và giảm về 16% đến ngày 31/12. Tuy nhiên, khó có thể lạc quan khi dòng vốn trên thị trường không được lưu thông, không thu hồi được nợ và tỷ lệ nợ xấu vẫn còn ở mức cao như hiện nay.
Chính nguồn vốn trong dân, hiện cũng đang bị co cụm do kỳ vọng giá bất động sản có thể sẽ còn sụt giảm hơn nữa. Vì thế, rất cần sự trợ giúp của Nhà nước, của hệ thống ngân hàng để cùng với các doanh nghiệp khơi thông hoạt động của thị trường bất động sản.

Nguồn TTXVN

Bất động sản và bài toán “lấy ngắn nuôi dài”

Khi thị trường địa ốc vẫn ngập chìm trong khó khăn, các chủ đầu tư không còn cách nào khác là phải tung ra vô số “chiêu” để có thể lấy ngắn nuôi dài, trong đó giảm giá dường như là nước cờ đầu tiên được tính đến.
Theo nhìn nhận chung của các doanh nghiệp bất động sản, chưa bao giờ, các chủ đầu tư lại rơi vào tình cảnh lao đao, khó khăn như hiện nay. Lãi suất tăng cao, giá nguyên vật liệu như xi măng, gạch, sắt thép tăng đến gần 30%, tổng dư nợ tín dụng dành cho bất động sản tiếp tục giảm tối đa còn 16%.
Trước tình trạng “đóng băng” của thị trường bất động sản trong nhiều tháng vừa qua thì dường như cứu cánh cuối cùng cho các chủ đầu tư bất động sản tại thời điểm này chính là vốn huy động từ khách hàng.
Căn hộ cao cấp đua khuyến mại

Không ít dự án bất động sản đang gặp khó khăn vì ngân hàng "thắt" tín dụng.

Thực tế hàng loạt các dự án bất động sản từ Nam chí Bắc giao dịch nhỏ giọt, cầm chừng trong nhiều tháng qua đã buộc các chủ đầu tư phải đua nhau giảm giá, khuyến mại... nhằm thu hút giao dịch, đặc biệt tại phân khúc căn hộ cao cấp.Mới đây, để thu hút khách hàng đến với dự án của mình, chủ đầu tư dự án Imperia An Phú (Quận 2, Tp.HCM) đã tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng có thể vay tới 75% và chỉ trả lãi khi nhận nhà hoàn thiện.
Hay như chủ đầu tư dự án City Garden (Quận 7, Tp.HCM) thì cam kết sẽ thuê lại căn hộ của khách hàng. Thậm chí dự án Sunrise City có vị trí đắc địa nằm trên mặt đường Nguyễn Hữu Thọ (Quận 7) cũng giảm giá tới 15% cho những khách hàng thanh toán trên 90%.
Còn ở miền Bắc, mới đây chủ đầu tư tòa nhà Keangnam cũng bất ngờ giảm giá cho những khách hàng mua sau. Các dự án khác cũng ồ ạt xảy ra hiện tượng người bán hàng công khai giảm giá.
Bắt đầu là Time City chiết khấu 6% cho khách hàng mua cả sàn. EcoPark thì công khai giảm giá tới 12% cho khách hàng mới và cả những khách hàng đã ký hợp đồng tại dự án Rừng Cọ.
Nhưng khuyến mại “khủng” nhất phải kể đến dự án Usilk City (Hà Đông, Hà Nội) khi chủ đầu tư là Công ty Sông Đà Thăng Long đã đưa ra chương chưa từng có tiền lệ: khách hàng mua căn hộ tại Usilk City sẽ được tặng thêm 1 sàn thương mại sang trọng tại trung tâm thương mại Usilk City nếu chấp nhận đóng nốt toàn bộ số tiền còn lại trong hợp đồng mua bán thay vì chia thành các đợt nộp tiền như cam kết.
Ngoài ra những khách hàng đã đăng ký mua gian hàng tại khu trung tâm thương mại Usilk City, nếu đồng ý nộp nốt tiền ngay đợt này cũng sẽ được hưởng thêm 25% diện tích đã mua.
Đã chót “đâm lao thì phải theo lao”, lo ngay tức thì khoản tiền còn lại lên đến gần 1,2 tỷ đồng không dễ nhưng bỗng nhiên tiết kiệm một món lợi gần 1 tỷ thì cũng phải cố”, một khách hàng dự án trên chia sẻ.
Theo giới đầu tư, quả thực nếu tính giá trung bình thật “bèo” là 30 triệu đồng/m2 tại trung tâm thương mại trên, số tiền khách hàng được hưởng ưu đãi ít nhất là hơn 550 triệu đồng, còn nhiều nhất lên đến hơn 1 tỷ đồng.
Như vậy, suy cho cùng, chủ đầu tư trên đã chơi một ván bài "quyết tử", chấp nhận “hy sinh” sàn thương mại vốn dĩ như một thứ “của để dành”, đổi lại họ có dòng tiền để hoạt động trong bối cảnh hàng loạt các dự án bất động sản điêu đứng vì đói vốn.
Chỉ là “chiêu” dụ vốn?
Có thể thấy rằng, với việc các dự án đua nhau chiết khấu, giảm giá, cuối cùng thì điều băn khoăn bấy lâu rằng đến bao giờ người bán chịu “xuống nước” với người mua đã đến lúc được trả lời, đặc biệt là tại thị trường Hà Nội.
Để bán được hàng trong lúc thị trường quá khó khăn, không còn cách nào khác, các chủ đầu tư buộc phải đưa ra mức chiết khấu hấp dẫn. Thậm chí, ngoài chiết khấu, có chủ dự án còn bỏ cả bán hàng có điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI), nhận phần rủi ro về mình.
Việc chủ đầu tư dự án Usilk City đưa ra một hình thức khuyến mại là tặng diện tích sàn thương mại được giới chuyên môn đánh giá là “chiêu” dụ vốn khá năng động và không phải chủ đầu tư nào cũng chịu chơi như vậy.
Tất nhiên, ai cũng biết rằng, đây không phải là động thái của người lắm tiền nhiều của cho không khách hàng, mà là giải pháp “2 trong 1” buộc phải thực thi trong bối cảnh lãi suất và lạm phát đều quá cao, đã thế các cánh cửa đến ngân hàng đều quá hẹp, trong khi dự án thì vẫn phải thi công để bàn giao đúng tiến độ cam kết.
Lý giải của chủ đầu tư Usilk City cho rằng, đây là một hình thức chia lợi nhuận với khách hàng. Nhưng nếu phân tích kỹ thì đây có thể được xem như là một chiêu sáng tạo theo kiểu “đôi bên cùng có lợi”, tất nhiên trên thực tế chắc chắn rằng, cả chủ đầu tư và khách hàng đều có những ngậm ngùi nhất định.
Không ít ý kiến cho rằng, việc doanh nghiệp bất động sản chấp nhận chia lợi nhuận với khách hàng có thể xem như là động thái rõ rệt nhất cho thấy bất động sản Hà Nội đang bước vào chu kỳ giảm giá sâu.
Theo nhìn nhận của nhiều chuyên gia, thời gian này chỉ cần có từ 1 đến 2 chủ đầu tư chơi chiêu bài “khủng” về siêu giảm giá, khuyến mại thì rất dễ nảy sinh một tâm lý "hoảng loạn" trong giới đầu tư. Và khi đó, sẽ có không ít chủ dự án phải chấp nhận giảm sâu giá bán trực tiếp để bán được hàng.

Nguồn VNECONOMY

Tiếp cận “đất vàng”: Khi nhà đầu tư ngoại bức xúc

Vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực bất động sản tiếp tục duy trì ở mức cao trong thời gian qua, tuy nhiên chính các nhà đầu tư nước ngoài hiện đang cảm thấy đặc biệt khó khăn khi tiếp cận các lô “đất vàng” tại các đô thị lớn.

Hiện các quy định áp dụng đối với các doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong việc triển khai dự án bất động sản là khác nhau.

Ông Seck Yee Chung, luật sư thuộc công ty Baker&McKenzie, nói hiện vẫn còn nhiều thách thức đối với các nhà đầu tư nước ngoài về các dự án nhà ở, khách sạn và khu nghỉ dưỡng trong việc tìm mặt bằng và phát triển các dự án này ở Việt Nam.“Cái gọi là “các khu đất vàng” nhìn chung không được đưa ra đấu giá, nguyên nhân chủ yếu là vì thiếu minh bạch”, ông nói, và nhấn mạnh rằng các nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy rằng hầu hết các mặt bằng đất đai đầy hứa hẹn đều đương nhiên đã nằm trong tay các nhà tổ chức trong nước.
Nhà đầu tư bất động sản nước ngoài cũng cho biết họ đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong bối cảnh hiện nay.
Chẳng hạn, trong các dự án lớn và dài hạn như các dự án hạ tầng và bất động sản, những dự án mà thị trường chủ yếu là thị trường nội địa, hầu hết chi phí của họ bằng ngoại tệ, nhưng doanh thu bán hàng và hoạt động của họ phần lớn lại là đồng nội tệ.
“Như vậy, trong trường hợp đồng Việt Nam đồng giảm giá, điều này sẽ gây ảnh hưởng to lớn đối với các nhà đầu tư nước ngoài hiện tại và tiềm năng của Việt Nam”, ông Seck Yee Chung nói.
Hiện các quy định áp dụng đối với các doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong việc triển khai dự án bất động sản là khác nhau.
Điều 108 của Luật Đất đai quy định rằng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc doanh nghiệp có vốn sở hữu nước ngoài sẽ chỉ được lựa chọn thuê đất của Nhà nước theo hình thức trả tiền thuê đất hàng năm, hoặc trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê.
Trong khi đó, doanh nghiệp trong nước được lựa chọn hình thức Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, hoặc thuê đất của Nhà nước.
Khác biệt này, đã hơn một lần được các nhà đầu tư nước ngoài đề cập đến trong các bản kiến nghị liên quan đến cải thiện môi trường đầu tư trong lĩnh vực bất động sản tại Việt Nam.

Nguồn VNECONOMY

"Nhà vô địch” thấy thất bại trong thành công

Năm 2010 là năm thứ ba liên tiếp Đà Nẵng dẫn đầu cả nước về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh. Tuy nhiên, ngày 9/6 vừa qua, ngay trên vạch về nhất, “nhà vô địch Đà Nẵng” mở một hội thảo để làm rõ việc một số tiêu chí quan trọng tụt hạng khá nhiều so với những năm 2008-2009.
Đó đều là những chỉ tiêu tụt hạng đáng giật mình: Đánh giá gia nhập thị trường; khả năng tiếp cận đất đai giảm sâu; tính minh bạch trong giải quyết các khó khăn của doanh nghiệp (DN), sự năng động của các cấp chính quyền...DN cho rằng, các chi phí không chính thức và thời gian giải quyết các vấn đề của DN gần đây tăng lên hơn trước làm tăng chi phí đầu tư của DN khi vào Đà Nẵng làm ăn. 44% các DN được hỏi cho biết họ gặp khó khăn trong đăng ký kinh doanh, tìm mặt bằng sản xuất, các thủ tục thuê hoặc mua đất đai phức tạp.
Trong thực tế phía sau “nhà vô địch” còn rất nhiều vấn đề tồn tại. Các DN tỏ sự hài lòng về vấn đề đất đai ngày càng thấp là căn bệnh của hầu hết các thành phố có tốc độ phát triển nhanh.
Riêng ở Đà Nẵng, dư luận đang xôn xao về nhiều dự án “đất vàng” chạy vào tay một số DN không qua đấu thầu, với giá rẻ quá nhiều so với mặt bằng thị trường.
“Lệ làng” còn tồn tại, như DN muốn sử dụng đất thuận lợi phải nộp thêm tiền ủng hộ cho cuộc thi bắn pháo hoa và quỹ xây dựng bệnh viện ung thư. Và đây là một yếu tố không có lợi khi giới đầu tư so sánh về cạnh tranh giữa các DN và tính minh bạch của chính quyền.
Về sự ổn định trong sử dụng đất cho DN, Đà Nẵng đã từ vị trí thứ 26 (năm 2009) xuống thứ hạng 51 (năm 2010) trong 64 tỉnh thành, và sẽ tiếp tục tụt hạng nếu không cải cách công khai quy hoạch sử dụng đất, rà soát gấp và thu hồi đất các dự án không triển khai.
Sự hài lòng của DN về tính minh bạch khi tiếp cận thông tin về dự án, về thuế cũng ngày càng giảm. 76% DN cho biết cần phải có “mối quan hệ” mới tìm được thông tin qua tài liệu của thành phố.
Các chuyên gia của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cảnh báo, tỷ lệ cán bộ lãnh đạo của Đà Nẵng thụ động (trên 40%) chờ trung ương hướng dẫn thực hiện các văn bản chính sách thay vì chủ động tìm phương án cho chính sách đi vào thực tế, chứng tỏ bộ máy đang có dấu hiệu “lão hóa” ở nhiều cấp.
Một đoàn thể như Ủy ban Mặt trận cũng bị nêu đích danh đứng ngang với một số cơ quan khác về gây phiền hà cho DN trong các cuộc vận động đóng góp.
Hầu hết những chỉ số về PCI mà Đà Nẵng tụt hạng so với chính mình, hoặc so với các đơn vị xếp sau đều là “bệnh nan y” của bộ máy chính quyền cấp tỉnh, thành ở TP.HCM, Hà Nội, Bình Dương...
Điều này nói lên một điều, sự cải tiến bộ máy luôn phải sát thực tế hoạt động của môi trường đầu tư, sản xuất, kinh doanh.
Việc mổ xẻ để tìm nguyên nhân và rút kinh nghiệm về các chỉ số bị giảm điểm, tụt hạng ngay sau khi tiếp tục dẫn đầu năm thứ ba về xếp hạng năng lực cạnh tranh, chứng tỏ chính quyền Đà Nẵng thật sự cầu thị trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế.
Tuy thế, để đạt các chỉ số về năng lực cạnh tranh, rất nhiều việc khó làm. Thứ nhất là chống tham nhũng và có quy chế minh bạch về quy hoạch sử dụng đất dự án để các DN bình đẳng trong tiếp cận thông tin và sử dụng đất là vô cùng khó vì bị những nhóm lợi ích chi phối.
Thứ hai, năng lực cán bộ chưa đáp ứng tốt trong việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ DN và đang đối mặt với rào cản cố ý gây phiền hà để nhũng nhiễu.
Có DN đang rất muốn đến đầu tư làm ăn tại thị trường Đà Nẵng đã đặt câu hỏi: “Mức độ “bôi trơn” ở Đà Nẵng như thế nào?”. Đó là một câu hỏi thiết thực và cũng là khối u nhức nhối mà cấp chính quyền bất cứ địa phương nào cũng phải đối đầu.

Đầu tư bất động sản: Ưu tiên nhỏ và xa

Để vượt qua những khó khăn trên thị trường, nhiều doanh nghiệp bất động sản đã tìm ra cách đi riêng cho mình, trong đó hai yếu tố “nhỏ” và “xa” được xem như liều thuốc hữu hiệu.

Những dự án bất động sản nhỏ và xa vẫn mang lại doanh thu tốt cho nhiều chủ đầu tư.

Cao cấp không dễ "chơi"Vài năm trước, tư duy theo kiểu “người Hà Nội lắm tiền” đã được hầu hết các chủ đầu tư bất động sản áp dụng vào trong quá trình thực hiện đầu tư dự án. Kết quả là hàng loạt dự án chung cư cao cấp lần lượt được treo biển, đặt tên tại hầu hết các đô thị lớn, suốt từ Bắc chí Nam.
Thực tế tại Hà Nội, nhiều chủ đầu tư trước đây cũng đã không khỏi phân vân khi quyết định gắn cho dự án của mình hai từ “cao cấp”, bởi điều đó sẽ ảnh hưởng đến thiết kế cũng như nguồn vốn của toàn dự án. Nhưng phân vân này đã nhanh chóng được giải tỏa cũng chỉ vì quan niệm (và cả tiên đoán) người Hà Nội, Sài Gòn... rất giàu.
Thế nhưng, những gì đang diễn ra hiện nay dường như đã trái ngược hoàn toàn với tư duy và sự suy đoán của phần lớn chủ đầu tư. Thị trường bất động sản nói chung dường như đang bị tê liệt chỉ bởi một nguyên nhân tưởng chừng như không thể nhưng lại quyết định nhất: thiếu tiền.
Và không gì khác, bất động sản cao cấp tất yếu là phân khúc phải lãnh hậu quả đầu tiên do nhu cầu thực hay chính xác hơn là khả năng thanh toán, chi trả cho những căn hộ chung cư trị giá dăm bảy tỷ đồng, dường như chỉ lác đác.
Thế mới có chuyện, một dự án chung cư cao cấp ở ngay trung tâm TP.HCM, thay vì áp dụng phương thức thanh toán nộp tiền thông thường theo 6 đợt, doanh nghiệp này đã cho phép khách hàng nộp tiền thành... 48 đợt nhưng cũng không mấy ai mặn mà vì không phải ai cũng có đến 40 triệu đồng để nộp đều đặn mỗi tháng.
Trong khi đó, một dự án chung cư cao cấp khác nằm ngay trung tâm Hà Nội với vô vàn những điều “lý tưởng” đi kèm (theo lời chủ đầu tư), dù đã chi đến hàng chục tỷ đồng cho truyền thông, quảng bá từ giữa năm 2010 đến nay nhưng tỷ lệ bán hàng vẫn đạt rất thấp.
Đại diện chủ đầu tư dự án trên cho hay, thực tế tư duy theo kiểu “dân Hà Nội lắm tiền” không phải là quá sai lầm khi tiến hành làm dự án. Tuy nhiên, theo vị này, để có được một lô đất ngay giữa trung tâm Hà Nội với chi phí lên tới hàng trăm tỷ đồng, nếu đầu tư chung cư giá rẻ thì chắc chắn sẽ trở thành công cốc.
Do vậy, lựa chọn đầu tư theo hướng cao cấp, tức là diện tích mỗi căn hộ chí ít cũng từ 100 m2 trở lên, nội thất và các dịch vụ đi kèm cũng đều phải thu giá cao thì mới mong có lãi. Đến giờ, cả ban lãnh đạo doanh nghiệp này vẫn khẳng định họ đã đi đúng hướng.

Chỉ tiếc rằng, đúng lúc dự án đủ điều kiện bán (xây xong móng) thì nền kinh tế lại gặp khó khăn, lạm phát tăng cao, ngân hàng rút tiền về. Kết cục là cả chủ và khách đều ngậm ngùi như nhà có đám.
“Năm ngoái tôi vay ngân hàng lãi suất chỉ có 16% để nộp tiền theo tiến độ cho một căn hộ cao cấp. Thế nhưng, giờ tiền của mình thì không còn, vay ngân hàng thì lãi lên tới 25% khiến cả gia đình tôi như loạn cả lên vì chủ đầu tư liên tiếp giục đóng đợt tiếp theo. Nếu đi vay, mỗi tháng tôi phải trả không dưới 15 triệu đồng cả lãi lẫn gốc, trong khi thu nhập cũng chỉ ngần đấy”, một khách hàng ở dự án Indochina Plazacho biết.
Nhỏ, xa vẫn thắng
Trong khi phân khúc bất động sản chung cư cao cấp đang lâm vào tình trạng khó khăn, thì không ít các dự án chung cư có giá bán trung bình và diện tích nhỏ vẫn có tỷ lệ bán hàng khá tốt.
Theo ông Lê Toàn Thắng, Phó tổng giám đốc Công ty Vihajico, chủ đầu tư khu đô thị Ecopark, dù phân khúc cao cấp có gặp khó khăn chút ít do thị trường trầm lắng, song hơn 1.400 căn hộ có diện tích vừa phải đã được bán trên 90%.
Ông Thắng lý giải, sở dĩ phân khúc chung cư của dự án này có được tỷ lệ bán hàng rất cao trong bối cảnh thị trường trầm lắng là do diện tích vừa phải, hơn nữa doanh nghiệp này đã thực hiện 2 đợt chiết khấu với tổng giá trị lên tới khoảng 20%, trong khi giá bán chỉ chưa đầy 1.000 USD/m2.
Còn với những chủ đầu tư không đi theo phân khúc căn hộ, cách mà họ lựa chọn lại là những dự án bất động sản nghỉ dưỡng nằm cách xa các trung tâm, thành phố lớn với mục đích là nhắm vào một bộ phận khách hàng có nhu cầu tận hưởng cuộc sống, cải thiện không gian sống của mình.
Trao đổi với PV, Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình, ông Bùi Văn Tỉnh cho biết, trên thực tế thì địa phương này hoàn toàn không có ưu đãi đặc biệt gì đối với các nhà đầu tư bất động sản, ngoài việc tạo điều kiện nhanh gọn về các thủ tục hành chính.
Thế nhưng, kết quả khiến lãnh đạo tỉnh bất ngờ là chỉ trong một thời gian ngắn, địa phương này đã nhận được đề nghị và đã cấp phép cho hơn 400 dự án, trong đó phần lớn là dự án bất động sản, khu công nghiệp.
Lý giải cho tình trạng “bội thực” dự án, lãnh đạo tỉnh Hòa Bình cho rằng, rất có thể các nhà đầu tư bất động sản đã nhìn thấy tiềm năng phát triển bất động sản du lịch tại các khu vực giáp ranh Hà Nội như Xuân Mai, Lương Sơn... nên đã rót vốn vào đây.
Đặc biệt, sau khi tuyến đường cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình được Thủ tướng phê duyệt, sân golf 186 lỗ, khu du lịch Bản Lác – Mai Châu, Hồ Sông Đà , Thủy điện Hòa Bình được xúc tiến triển khai đầu tư càng thu hút các nhà đầu tư bất động sản sinh thái.
Giám đốc Công ty Arhchi Land Việt Nam Nguyễn Thành Trung cho hay, sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng các khu vực có thể phát triển đầu tư bất động sản nghỉ dưỡng, doanh nghiệp này đã chọn khu vực Hòa Bình là nơi “đóng đô” cho các dự án của mình.
Thực tế thì trong số các dự án bất động sản du lịch nghỉ dưỡng, khu vực Hòa Bình vẫn được doanh nghiệp này xếp hàng số 1 trong số các khu vực mang lại giá trị lợi nhuận cao.
Trong khi Hòa Bình được cho là “điểm đến” của bất động sản nghỉ dưỡng tại miền Bắc thì hai khu vực Nha Trang (Khánh Hòa) và Đà Nẵng lại được xem như lựa chọn số một của miền Nam Trung Bộ.
Không phủ nhận những khó khăn mà nhiều dự án đang gặp phải khi nguồn cung cho phân khúc thị trường cao cấp đang ngày một tăng nhanh, khiến cạnh tranh càng khốc liệt, song ông Mario Lotti, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Bất động sản Hà Quang cho rằng, chính thời điểm này là cơ hội tốt để thanh lọc những nhà đầu tư thiếu chuyên nghiệp trên thị trường.
Chính vì vậy, để có thể đứng vững trên thị trường đầy cạnh tranh, doanh nghiệp cần phải ý thức đúng sản phẩm của mình. Tức là đã nhằm vào khách hàng là giới thượng lưu, lắm tiền thì sản phẩm cao cấp phải thực sự là cao cấp, cách xa các đô thị ồn ào, khói bụi.
Đó chính là lý do khiến doanh nghiệp này quyết định chọn Nha Trang để đầu tư khu đô thị Venesia, thay vì xây căn hộ chung cư cao cấp ở TP.HCM hay các vùng lận cận.
“Không ít doanh nghiệp có dự án bất động sản ngay tại trung tâm TP.HCM đang gặp nhiều khó khăn, trong khi dự án của chúng tôi nằm tận Khánh Hòa lại cho những kết quả ban đầu rất lạc quan. Kỳ vọng của chúng tôi về dự án này là rất lớn”, lãnh đạo Công ty cổ phần Bất động sản Hà Quang cho hay.

Nguồn VNECONOMY

Thư mời tham dự Event tại Hà Nội